Ξεχάσατε πάλι που βάλατε τα κλειδιά σας; Καλό σημάδι. Μη νευριάζετε, μην απελπίζεστε, μην απογοητεύεστε αν ξεχνάτε συνέχεια. Νευροεπιστήμονες τονίζουν ότι το να ξεχνάμε είναι απαραίτητο ώστε να έχουμε ένα υγιές μυαλό.
Όταν δεν μπορούμε να θυμηθούμε ένα όνομα, όταν ξεχνάμε ένα ραντεβού που είχαμε, όταν προσπαθούμε να ανακαλέσουμε γιατί κάποιο πρόσωπο μας φαίνεται γνώριμο και δεν μπορούμε, συχνά απογοητευόμαστε. Αν μάλιστα βρισκόμαστε και στη μέση ηλικία, ανησυχούμε μήπως πρόκειται για τα πρώτα σημάδια που δείχνουν ότι η μνήμη μας έχει αρχίσει να μας εγκαταλείπει. Σύμφωνα όμως με ένα νέο επιστημονικό βιβλίο, αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό να συμβαίνουν. Μάλιστα, αποτελούν συνήθως ένα σημάδι ότι το μυαλό μας λειτουργεί καλά, εξηγεί η σκανδιναβή κλινική νευροψυχολόγος Ylva Østby που μαζί με τη συγγραφέα αδελφή της Hilde Østby έγραψαν το βιβλίο “Adventures in Memory – The Science and Secrets of Remembering and Forgetting” τονίζοντας ότι δεν είναι απλώς καλό το να ξεχνάμε αλλά είναι και βασικό για να έχουμε έναν υγιή εγκέφαλο.
Ξεκαθάρισμα πληροφοριών
Το να ξεχνάει το μυαλό μας απλές πληροφορίες το προστατεύει από την υπερφόρτωση. Ειδικά στον σύγχρονο κόσμο που βομβαρδιζόμαστε κάθε στιγμή από διάφορες γνώσεις. Έχει παρατηρηθεί ότι μεγάλο μέρος αυτής της πληροφορίας ουσιαστικά “πετιέται” από τον εγκέφαλο αμέσως μετά το πέρας μιας εμπειρίας, ώστε να μην επιβαρύνεται ο νους μας κρατώντας μεγάλες ποσότητες “γνώσης”. Πρόκειται για την ευθύνη του ιππόκαμπου, της περιοχής του εγκεφάλου που είναι επιφορτισμένοι με το να μεταφέρει πληροφορίες στη μακροπρόθεσμη μνήμη, παράλληλα όμως πρέπει να ξεχωρίζει ποιες πληροφορίες θα κρατήσουμε για να θυμόμαστε. Έτσι κατά κάποιον τρόπο επιλέγουμε τι θα θυμηθούμε και τα υπόλοιπα χάνονται. Αυτό είναι απαραίτητο όμως. Ας λάβουμε υπόψη μας πως όταν κάποιος υποστεί έναν τραυματισμό στον εγκέφαλο, ας πούμε κάποια διάσειση, είναι πιθανόν να βιώσει την πολύ δυσάρεστη εμπειρία του να μην λειτουργεί σωστά η βραχυπρόθεσμη μνήμη του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ξεσκαρτάρει τις πληροφορίες και όλες να υπάρχουν εκεί ως εξίσου σημαντικές. Ο άνθρωπος αυτός δεν μπορεί να λειτουργήσει γιατί όλα υπάρχουν στον εγκέφαλο του χωρίς να κατηγοριοποιηθούν ή να δοθεί προτεραιότητα στα πιο σημαντικά.
Το να ξεχνάει το μυαλό μας απλές πληροφορίες το προστατεύει από την υπερφόρτωση.
Που έβαλα τα κλειδιά;
Αν δεν θυμόμαστε που βάλαμε τα κλειδιά μας, δεν θα πρέπει να είμαστε πολύ αυστηροί με τον εαυτό μας. Το να ακουμπάμε κάπου τα κλειδιά μας είναι μία μηχανική κίνηση που είναι πολύ πιθανόν να μη θυμόμαστε αφού την ολοκληρώσουμε, καθώς δεν χρειάζεται να αναγνωριστεί από τον εγκέφαλό μας. Όταν δεν θυμόμαστε τέτοια πράγματα, σημαίνει απλώς ότι το μυαλό μας είναι συγκεντρωμένο/απορροφημένο αλλού και έτσι η πληροφορία δεν μπορεί να αποθηκευτεί στην μακροπρόθεσμη μνήμη μας. Κάτι άλλο επίσης ενδιαφέρον που συμβαίνει με τη μνήμη μας είναι ότι αν γνωρίζουμε πως κάτι μπορούμε να το βρούμε κάπου γραμμένο ή σημειωμένο δεν κάνουμε τον κόπο να το θυμόμαστε. Η μνήμη μας κατά κάποιον τρόπο παραμένει στο γεγονός ότι υπάρχει κάπου σημειωμένο και προσαρμόζεται στο εργαλείο που έχει στη διάθεσή της. Άλλωστε έτσι πρέπει είμαστε φτιαγμένοι για να ξεχνάμε.
Από τι κινδυνεύει η μνήμη μας;
Από τα 30 και έπειτα η μνήμη μας αδυνατίζει λίγο, αλλά είναι τόσο λίγο που δεν γίνεται καν αντιληπτό. Όσο μεγαλώνουμε η μνήμη γίνεται όλο και πιο αδύνατη αλλά δεν πρέπει να ανησυχούμε. Πολλοί άνθρωποι φτάνουν μέχρι τα βαθιά τους γεράματα χωρίς κανένα σοβαρό πρόβλημα μνήμης. Παρόλα αυτά μπορούμε να τη βοηθήσουμε. Καταρχάς είναι σημαντικό να σταματήσουμε να ανησυχούμε, καθώς έτσι γεμίζουμε τη βραχυπρόθεσμη μνήμη μας με αγχώδεις σκέψεις. Επίσης κακό στη μνήμη μας εκτός από το στρες, κάνει και η έλλειψη ύπνου, κατά τη διάρκεια του οποίου οι πληροφορίες και οι αναμνήσεις τακτοποιούνται και ανασυγκροτούνται κατά κάποιον τρόπο. Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για να τη βοηθήσουμε; Να γυμναζόμαστε, να τρώμε υγιεινά και να χρησιμοποιούμε το μυαλό μας ενεργά.
Όσο μεγαλώνουμε η μνήμη γίνεται όλο και πιο αδύνατη αλλά δεν πρέπει να ανησυχούμε.
Η μνήμη δεν είναι υπολογιστής
Η μνήμη μας δεν είναι σκληρός δίσκος για να περιμένουμε να συγκρατεί τα πάντα. Ο εγκέφαλός μας δεν είναι υπολογιστής, που τον ανοίγουμε χτυπάμε μερικά πλήκτρα και βρίσκουμε ό,τι θέλουμε. Η μνήμη έχει την τάση να κάνει συνδυασμούς και έτσι ανασύρονται μνήμες/αναμνήσεις όταν υπάρχει κάτι που τις προκαλεί. Για παράδειγμα, ακούμε ένα μουσικό κομμάτι και θυμόμαστε έναν φίλο μας που του άρεσε πολύ η θυμόμαστε ότι χρειαζόμαστε οδοντόκρεμα την ώρα που βρισκόμαστε στον διάδρομο του σουπερμάρκετ με τα σαμπουάν και το μυαλό μας κάνει το συνδυασμό βλέποντας αυτά τα σχετικά προϊόντα.
Ο επιλεκτικός εγκέφαλός μας
Αν μας ανησυχεί το γεγονός ότι τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μας μοιάζουν περισσότερο με ένα θολό τοπίο και ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αναμνήσεις που σχετίζονται με τα πρώτα βήματα και τις πρώτες λέξεις του μωρού μας παρά μόνο με κάποια επίσκεψη στα Επείγοντα, δεν κάνουμε καλά. Το μυαλό δεν λειτουργεί ως νοσταλγικός γονιός αλλά μας κάνει να θυμόμαστε πιο πολύ την προσωπικότητα του παιδιού μας και το τι του αρέσει και τι όχι. Αφού ο εγκέφαλος δεν μπορεί να αποθηκεύσει τα πάντα, αναγκαστικά κάποια θα τα “πετάξει”. Θυμόμαστε όμως επίσης όσα μας φόβισαν με στόχο να προσέξουμε για να μη μας ξανασυμβούν. Ουσιαστικά, εξηγούν οι ειδικοί, το συναίσθημα είναι η κόλλα για να “κολλήσει”/παραμείνει κάποια ανάμνηση. Γι’ αυτό και θυμόμαστε όλα τα δραματικά και δυσάρεστα γεγονότα τόσο καλά και με λεπτομέρειες.
Το μυαλό δεν λειτουργεί ως νοσταλγικός γονιός αλλά μας κάνει να θυμόμαστε πιο πολύ την προσωπικότητα του παιδιού μας και το τι του αρέσει και τι όχι.
Ποτέ να ανησυχήσουμε;
Όταν χανόμαστε πολύ πιο εύκολα από ότι παλιά ή από ότι οι υπόλοιποι. Ο προσανατολισμός στο χώρο είναι από τα πρώτα σημάδια προβλημάτων στη μνήμη. Φυσικά δεν εννοούμε ότι είναι ανησυχητικό αν μπερδευτούμε σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο ή όταν βγούμε από το σταθμό του τρένου, αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους ειδικά αν πρόκειται για μία φορά. Επίσης ένα χαρακτηριστικό δείγμα προβλήματος άνοιας είναι το να θυμόμαστε τα παλιά αλλά όχι τα πρόσφατα. Αυτό βέβαια μπορεί να συμβεί σε πολλούς από εμάς αλλά αν κοιτάξουμε την ατζέντα μας ή το δούμε κάπου σημειωμένο θα το θυμηθούμε, ωστόσο ένας άνθρωπος με αρχή Αλτσχάιμερ θα θυμάται καλά τι συνέβη πριν από 30 χρόνια αλλά όχι ότι τον επισκέφτηκαν τα εγγόνια του το Σαββατοκύριακο.